1. Κρίνεται απαραίτητη την παρέμβαση ενός ψυχολόγου – ψυχοθεραπευτή σε έναν άνθρωπο που έρχεται αντιμέτωπος πρώτη φορά στη ζωή του με μια μορφή αναπηρίας;
Βεβαίως και τη θεωρώ απαραίτητη. Ο ψυχολόγος θα λειτουργήσει ευεργετικά ως καθρέπτης του ανθρώπου που αντιμετωπίζει αναπηρία και θα τον στρέψει σε ενδοπροσωπικές -εσωτερικά κρυμμένες- πηγές δύναμης, αυτογνωσίας και βάθους που ενδεχομένως δεν ήξερε καν οτι είχε διαθέσιμες.
2. Με ποιον τρόπο γίνεται η αποδοχή της κατάστασης από τον ανάπηρο; Μπορεί να συμβάλει το περιβάλλον του (οικογένεια, φίλοι, συνάδελφοι) στην αποδοχή της πραγματικότητας ή έγκειται αποκλειστικά και μόνο στην μορφή ψυχοθεραπείας που θα εφαρμόσει ο ψυχολόγος – ψυχοθεραπευτής και στη μεταξύ τους συνεργασία;
Η αποδοχή της αναπηρίας γίνεται μέσα απο την εμβάθυνση των συναισθημάτων του, η αποδοχή περνάει απο τα στάδια του θρήνου (η αναπηρία συμβολίζουσα της απώλειας μίας προηγουμενης κατάστασης του ανθρώπου). Ο ψυχολόγος θα βοηθήσει τον άνθρωπο να δει με άλλα μάτια αυτό που αφήνει πίσω του, με σκοπό να του δείξει το δρόμο να καλοδεχτεί έναν «νέο» εαυτό. Υπάρχουν λέξεις κλειδιά όπως η αποδοχή, όμως ο ψυχολόγος θα προστατέψει τον άνθρωπο απο το να «βαπτίσει» ή να καταδικάσει τον εαυτό του σε μία αναπηρία άλλου τύπου με λέξεις παγίδες όπως «συμβιβασμός» και «καταστροφή». Η ζωή μας είναι ένα πέρασμα απο έναν παλαιό σε έναν νέο άνθρωπο καθημερινά μέσα απο κάθε εμπειρία, είτε επιφανειακή, είτε βαθιά προσωπική και η αποδοχη μίας αναπηρίας πρέπει να παρουσιαστεί ως ένα πέρασμα, μία γέφυρα και όχι ως έναν τερματικό σταθμό.
3. Σε έναν ΑμεΑ θεραπευόμενο, θα εφαρμοστεί συγκεκριμένη μορφή ψυχοθεραπείας; Εάν όχι, από ποιους παράγοντες εξαρτάται η επιλογή της;
Στην περίπτωση του ΑμεΑ θεραπευόμενου, οι προσεγγίσεις οφείλουν να είναι πολλές ταυτόχρονα γιαυτο και χρειάζεται εδώ μία «επιλεκτική» ψυχοθεραπεία. Με αυτόν τον όρο εννοούμε πως άλλοτε χρησιμοποιούνται συμπεριφοριστικές προσεγγίσεις (behaviorism), άλλοτε γνωσιακές (cognitive psychology) αλλά και σίγουρα οι ψυχαναλυτικές (Psychoanalytic) και υπαρξιακές αναζητήσεις ενός προσώπου βάσει της ψυχολογίας του (existential psychology). Η αναπηρία επηρεάζει όλην την ύπαρξη του ανθρώπου, τη διανοητική, ψυχοκοινωνική, σωματική και πνευματική. Συνεπώς μόνη της μία προσέγγιση θα διασφάλιζε στειρότητα και αναποτελεσματικότητα στην ψυχοθεραπεία.
4. Ποια είναι η ψυχολογία του θεραπευόμενου στα πρώτα στάδια της ψυχοθεραπείας; Τι συναισθήματα βιώνει;
Ο θεραπευόμενος βιώνει τα συμπτώματα του θρήνου (άρνηση, διαπραγμάτευση, θυμός, λύπη και αποδοχή) είτε σε παλίνδρομη τροχιά είτε σε πιο γραμμική, αλλά και το σοκ ενός μετατραυματικού συνδρόμου, ήτοι το αρχικό σοκ του συμβάντος και στη συνέχεια όλα τα συνοδά στοιχεία όπως φόβο και ανασφάλεια μέσα απο την αναβίωση των μνημών όλης της περίστασης που επέφερε την εν λόγω αναπηρία.
5. Θα προτείνατε ενασχόληση με τον αθλητισμό ή με την τέχνη (θέατρο, μουσική, χορός, ζωγραφική κα) ως βοηθητικό μέσο στη ψυχοθεραπεία των ΑμεΑ;
Θα πρότεινα και θα ενσωμάτωνα -εντελώς ανεπιφύλακτα- την οιαδήποτε ενασχόληση με αθλητισμό και τέχνη ως βοηθητικό μέσο καθώς τα παραπάνω ενώνουν τα εσωτερικά μέρη του ανθρώπου (σώμα, νους και ψυχή) και καλλιεργούν μέσα του μία αυτοσυνειδητότητα -αυτογνωσία ανώτερη γιατί εκτός απο μέσα κοινωνικοποίησης που είναι (η τέχνη και ο αθλητισμός), αναγκάζουν κάποιον ΑμεΑ να αναμετρηθεί με νέες ενδοψυχικές δυνάμεις, να γνωρίσει νέες ανεξερεύνητες πτυχές του εαυτού του, να εκτιμήσει βαθύτερα τη ζωή του και να μην ταυτιστεί με την αναπηρία του. Το πιο σημαντικό κομμάτι της ψυχοθεραπείας είναι να αποτρέψουμε τον ΑμεΑ απο το ταυτιστεί με την αναπηρία του, όπως ένας χειρουργός που αφαιρεί καρκινικάκύτταρα από υγιή ιστό, πρέπει να διαχωρίσει αυτά απο τον ασθενή που τα είχε μέσα στο σώμα του.
Η κα Μπογιατζή Χριστίνα είναι Ψυχολόγος-Λογοπαθολόγος, Υπ. Διδάκτωρ ΕΚΠΑ
Τη συνέντευξη επιμελήθηκε η Γκόβαρη Ανέζα-Αλεξάνδρα, Διοικητική υποστήριξη/Συντονίστρια εκπαιδευτικών προγραμμάτων για το e-mag Δεκεμβρίου.